İllerin ve ilçelerin sosyo-ekonomik gelişmişliklerini nesnel olarak ölçen ve karşılaştıran analiz çalışmasında Şanlıurfa'yı üzen bir sonuç ortaya çıktı. 

Tarihi binlerce yıl öncesine dayanan, kendine özgü evleri ile turizm rotasyonu olan, ilk üniversitenin kurulduğu yer olarak da dünyaca bilinen ve bugüne kadar çok sayıda alim yetiştiren Harran; günümüzde tüm bu sayılanların tersi bir sonuçla karşı karşıya. 

Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırmaları (SEGE) 2022 verilerini açıkladı. Verilerle, istatistiksel tekniklerle analiz edilmesi sonucu ilçelerin gelişmişlik düzeyleri ve gelişmişlik sıralaması ortaya konuldu. Buna göre ilk sırada 973 ilçe arasında birinci kademe gelişmiş ilçeler İstanbul-Şişli, Ankara-Çankaya ve İstanbul-Beşiktaş olurken son sırayı ise altıncı kademe gelişmiş ilçeler olarak Adıyaman-Gerger, Siirt-Pervari ve Şanlıurfa-Harran oluşturdu.

Harran bu sonuçla ülkedeki en gelişmemiş ilçe olarak kayıtlara geçti. 

"Altıncı Kademe Gelişmiş İlçeler" ne demek?

Altıncı kademe gelişmiş ilçeler, İlçe SEGE-2022 çalışmasında toplam 121 ilçeden oluşmaktadır.

Altıncı kademe gelişmiş ilçelerin coğrafi bölgeler bazında dağılımı incelendiğinde; Doğu Anadolu Bölgesi’nden 49, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nden 41, Karadeniz Bölgesi’nden 15, İç Anadolu Bölgesi ve Akdeniz Bölgesi’nden ise 8’er ilçe altıncı kademede yer almaktadır. Ege Bölgesi ve Marmara Bölgesi’nden ilçenin yer almadığı bu kademede Doğu Anadolu Bölgesi ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nden ilçelerin yoğunluğu göze çarpsa da kademedeki toplam ilçelerin yüzde 25’ini diğer bölgelerden ilçeler oluşturmaktadır.

GÖÇ VEREN İLÇELER

Altıncı kademe gelişmiş ilçelerin toplam nüfusu 2020 yılı itibarıyla 3,3 milyon seviyesinde olup ülke nüfusunun yüzde 3,9’unu oluşturmaktadır. Çalışmada kullanılan 2016-2020 dönemi ortalama göç verileri incelendiğinde bu kademede yer alan ilçelerin beş tanesi hariç diğer tüm ilçelerin net göç hızının negatif olduğu ve dolayısıyla toplamda göç verdiği görülmektedir.

BU İLÇELERDE DOĞURGANLIK HIZI YÜKSEK

Ülkemizin toplam doğurganlık hızı en yüksek 100 ilçesinin 68’i bu kademede yer almakta olup göç veren bu kademe ilçelerinin yüksek doğurganlık hızı dikkat çekmektedir.

Çalışma Çağındaki Nüfusun Payı değişkenine bakıldığında bu kademedeki ilçelerin sadece sekiz tanesi ülke ortalamasının üzerinde değere sahiptir. Toplam doğurganlık hızının yüksek olduğu bu ilçelerde çalışma çağındaki nüfusun görece az olmasında çocuk bağımlılık oranı ile net göç değerlerinin etkili olduğu ifade edilebilir. Çalışmada kullanılan 56 değişkenin çok büyük bölümünde en düşük (negatif değerli değişkenlerde ise en yüksek) değerlere sahip ilçelerin yer aldığı bu kademede, ilçelerin özellikle ekonomik değişkenlerdeki düşük değerleri öne çıkmaktadır.

SANAYİ VE HİZMET SEKTÖRÜNDE HEMEN HEMEN YOKLAR

Ülkemizdeki imalat sanayii ve hizmetler sektörlerindeki iş yerlerinin dağılımına bakıldığında bu kademenin her iki sektördeki iş yerlerinin yüzde 1’inden daha az paya sahip olduğu görülmektedir.

TURİZM TESİSLERİ YOK

TGB’lerde faaliyet gösteren veya Ar-Ge merkezine sahip firmanın bulunmadığı bu kademede yer alan ilçelerin 88’inde orta ve yüksek teknolojili imalat sanayii iş yeri bulunmamakta ve Türkiye genelinde sanayi elektriğinin binde 7’si tüketilmektedir. Rekabetçilik boyutunda yer alan Turizm Tesisleri Yatak Kapasitesinin Türkiye Payı değişkeni açısından bakıldığında da bu kademede yer alan ilçelerin yaklaşık yarısında turizm tesisi bulunmadığı görülmektedir.

EN FAZLA SOSYAL YARDIMIN YAPILDIĞI İLÇELER

Ekonomik faaliyetlerde ve dolayısıyla gelir seviyesindeki bu durumun sonuçları çalışmanın sosyal güvenlikle ilgili değişkenlerinde de izlenebilmektedir. Primi Devlet Tarafından Ödenen Nüfus Oranı değişkeninde ülke ortalaması yaklaşık yüzde 18 iken bu kademede yer alan ilçeler için bu oran yaklaşık yüzde 43 düzeyindedir. Bununla birlikte Kişi Başına Sosyal Yardım Tutarı değişkeninde kademe ortalaması (772 TL) ülke ortalamasının (411 TL) yaklaşık iki katı olarak gerçekleşmiştir.

SAĞLIK DEĞİŞKENLERİNDE ÜLKE ORTALAMASININ ÜZERİNDELER

Bu kademede sağlık değişkenlerinde ülke ortalamasının üzerinde değere sahip ilçeler bulunmaktadır. Örneğin; Bebek Ölüm Hızı değişkeninde bu kademede yer alan ilçelerin 29’u ülke ortalamasından daha iyi değerlere sahiptir. Bu durum sağlık yatırımlarının ve hizmetlerinin ülke genelinde yaygınlığının bir sonucu olarak değerlendirilebilir.

ŞEHİRLEŞME ORANI ÇOK DÜŞÜK

Bu kademede yer alan ilçelerin dikkat çeken bir diğer özelliği nüfusun büyük çoğunluğunun kırsal kesimde yaşamasıdır. Çalışmada kullanılan Şehirleşme Oranı değişkeninde bu kademede yer alan 108 ilçenin sıfır değerini aldığı görülmektedir. Buna bağlı olarak özellikle yaşam kalitesi değişkenlerinde bu kademede yer alan ilçelerin diğer ilçelerden ayrıştığı görülmektedir.

ÖZEL HABER-BİHA