Ülke gündeminde yer alan yeni seçim sistemi nedir, baraj durumu, yasaklar...

Şanlıurfalı başarılı Avukat Cüneyd Altıparmak, "Yeni Seçim Sisteminde Neler Var?" başlıklı bir yazı kaleme aldı ve merak edilenleri 7 başlıkta özetleyerek açıkladı.

Av. Altıparmak "Uzun süredir gündem olan ve Cumhur ittifakının üzerinde çalıştığı düzenleme nihayet gün yüzüne çıktı. Tam olarak ifade edersek; '298 sayılı Seçimlerin Genel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Kanunu, Milletvekili Seçimi Kanunu ve Siyasi Partiler Kanunu ve Mahalli İdareler Kanunu’nda değişiklik yapan yasa teklifi' meclis gündemine gelecek… Peki bu düzenleme neler getirecek, düzenleme ile neler değişecek? 7 (yedi) başlıkta özetleyelim" diyerek yeni sistemi şu ifadelerle kaleme aldı:

1-Seçim barajı değişiyor

"Bilindiği üzere ülkemizde seçim barajı var. Bir partinin mecliste temsil edilmesi için ülke genelinde %10 oranında oy alması lazım. Baraj konusu hep tartışılmıştır. Dünya genelinde hemen hemen her ülkede, Meclis seçimleri için bir baraj öngörülmüş durumda. Baraj oranları (genellikle) %2 ile %8 arasında değişmektedir. Nadir de olsa bazı ülkelerde baraj yoktur. Ülkemizdeki oran gelişmiş ülkelere göre yüksek! Bu düzenleme ile baraj %7’ye inecek…Belirtmek isteriz ki  seçim barajı olmazsa, çok parçalı bir meclis ortaya çıkabilir, bölgesel partilerin çoğalması ve siyasetin kitleselliği yitirmesi söz konusu olabilir. Bu da hem temsil sorunu hem yönetim istikrarı sorunu hem de merkez siyasetinin yitirilmesi demektir. Bu anlamda barajın makul bir ölçüde kalması, siyasetin merkez alanında ilerlemesi ve uzlaşma adına önemli bir husustur.

Seçime girme şartı esnetiliyor
Hali hazırda bir partinin seçime girebilmesi için iki şarttan biri aranmaktadır: Birincisi bir partinin mecliste grubunun bulunması gerekir. TBMM’de en az 20 milletvekili ile temsil edilen siyasi partiler grup kurma hakkına sahiptir. İkincisi ise bir partinin yasada öngörülen tarihten önce illerin yarısından fazlasında teşkilatlanmış olması gerekir. Yeni düzenleme ile bir partinin Mecliste grubunun olması seçime girmesi için yeterli olmayacak!… Teklifte, grubu bulunma koşulu kaldırılıyor, siyasi partilerin ancak illerin yarıdan fazlasında örgütlenmiş olması, yasada belirtilen süreler içinde ilçe, il ve büyük kongrelerini üst üste iki kereden fazla ihmal etmemiş olması şartı getiriliyor.

Milletvekili hesaplama yöntemi değişiyor…
Düzenleme ile bir ittifakla seçime giren partilerin daha fazla vekil çıkarabileceği bir yönteme geçiliyor diyebiliriz. Buna göre hali hazırda, ittifakın milletvekili sayısının hesaplanmasında ittifakın aldığı toplam oy esas alınıyor. Böylece ittifakın elde ettiği toplam milletvekili sayısı, ittifak yapan siyasi partiler arasında her birinin aldığı geçerli oy sayısına göre bölünerek paylaştırılıyordu… İttifakın vekil sayısını belirleyen yöntemle ittifaktaki partilerin vekilleri tespit ediliyor. Ancak teklifte ittifak %7’lik ülke seçim barajını geçtiği taktirde, her partinin milletvekili sayısı, o seçim çevresinde aldığı oy oranına göre hesaplanacak.

Artık oy meselesi…
Burayı izah etmek gerekiyor. Burada bahsedilen artık oy, ittifakın toplam oyunda yansıyarak, ittifakın toplam oyu ile milletvekili alınmasını sağlayan oylardır. Örneğin, bir parti en yüksek oyu tek başına almış iken, ittifak toplam oyu ile onu geçip vekilliği ittifaka yazdırdıktan sonra, kendi içinde en yüksek oy alan partiye vekilliği kazandırmaktadır. Yeni sistemde, ittifak barajı geçse bile milletvekili ittifaka değil hangi parti yüksek oy almış ise ona gidecektir.  Bir başka ifade ile değişiklikle siyasi partiler seçim bölgesinde gerekli oy oranına ulaşmadan içinde bulunduğu ittifakın oyundan faydalanarak milletvekili çıkarmasının önüne set çekilmektedir.

Seçim kurullarında yeni düzen
İl ve ilçe seçim kurul başkan ve üyesi olma şartları tekrar düzenlenecektir. Böylece İl seçim kurulu başkanın, üye ve yedek üyelerin “en kıdemli” hakimler arasından belirleneceği hükmü yerine il seçim kurulu başkan ve üyelerinin o ildeki birinci sınıfa ayrılmış hakimler arasından kurayla belirlenmesi düzenleme altına alınacak. İlçe seçim kurulları için de benzer şekilde teşekkül edecektir.  Birinci sınıfa ayrılmış yeterli hakim bulunmaması halinde en kıdemli hakimin kurul başkanı olması önergeye işlenmiştir.  Ayrıca sandık kuruluna üye bildirme hakkı olan siyasi partilerin, bir başka partinin üyesini onayı olmadan sandık kurulu üyesi olarak göstermesi mümkün olmayacak.

Seçmen transferine önlem!
Özellikle yerel seçimlerde sıkça gündeme gelen ve seçmen transferi veya seçmen göçü olarak nitelenen bu durum teklifle sınırlanmış olacak. Hatırlanacağı üzere, Belediye Başkanı olan veya muhtar olan yakını seçilsin diye seçmen kaydının taşındığı sıkça medyada gündeme geldi. Bundan sonra seçmen kütüklerinin düzenlenmesinde, son bir yıl içerisinde sürekli bulunduğu adres esas alınacak. Memuriyet ve bazı özel durumlar nedeniyle yer değişikliği ise istisna olacak. Mahalli idareler seçimlerinde, seçmen güncellemeleri bir yıl önceki seçmen kütüğü üzerinden yapılacak.  Adres kayıt sisteminde görünmeyen seçmenler, son seçmen olduğu adrese göre seçmen listesine kaydedilecek ve bu adrese göre oy kullanabilecekler.

Diğer hususlar
Başbakanlık kalktığı için mevzuatta “başbakan” ifadesi temizleniyor. Seçim yasakları konusunda Bakanlar ve milletvekilleri kapsamda kalmaya devam ediyor. Fakat Cumhurbaşkanı metne eklenmiyor. Böylece Cumhurbaşkanın seçim yasaklarından muaf olma durumu devam ettiriliyor.
Muhtarlar konusunda da bir düzenleme getiriliyor. Buna göre seçimi kazanan muhtar adayı seçilme yeterliliğine sahip olduğunu en geç bir ay içinde belgelendirmek koşuluyla mazbatasını alabilecek. Fakat bunu sağlayamaz ise sırasıyla ikinci ve üçüncü sıradaki adayla devam edilecek."

BİHA